10 tips om jongeren meer te betrekken van jongeren zelf

Ik sluit de online vergadering en moet echt even bijkomen. Dit dubbelinterview met Hannah Hollestelle (28) en Ryan Meijer (24) barstte van de energie.

Hannah is voorzitter van ExpEx, organisatie voor en door getrainde ervaringsdeskundige jongeren met jeugdhulpervaring. Ryan is voorzitter van het Haagse jongerenplatform ‘JONG doet mee!’, platform voor jongeren met ervaring met jeugdzorg en dak-/thuisloosheid in Haaglanden.

Zelden ontmoette ik zulke gedreven jonge mensen in het zorgveld. Wat een passie voor verbetering van de (jeugd)zorg door inzet van ervaringsdeskundigheid. Niet verwonderlijk dat zij in allerlei platforms en verbanden gevraagd worden, van cliëntenraden tot aan ZonMw toe.

ExpEx: jonge experienced experts

Hannah is niet alleen voorzitter van de landelijke stichting ExpEx, ze is ook nog lid van de commissie Jeugd bij Mind, actief in meerdere programma’s van ZonMw, ervaringswerker jeugd bij Parnassia Groep, lid jongerenraad jeugdbescherming Rotterdam. En… oh ja ze is ook nog masterstudent Politicologie aan de Universiteit Leiden. “Maar de studie staat momenteel een beetje op een laag pitje”. Dat kan ik me voorstellen, met zoveel maatschappelijke betrokkenheid.

Veel tijd en aandacht besteedt Hannah aan ExpEx. Wat is dat?
“Sinds 2 jaar is ExpEx een landelijke stichting, maar we zijn al ruim 10 jaar op diverse plekken in het land actief.” ExpEx staat voor ‘experienced experts’, door de wol geverfde jonge ervaringsdeskundigen met allemaal de ExpEx-training achter de rug.

Opgeleide ervaringsdeskundigen

Hannah: “Jongeren met een achtergrond in de jeugdhulp die hun ervaringskennis willen inzetten, kunnen zich bij ons aanmelden. Na een selectieprocedure, waarbij we kijken of een jongere al voldoende afstand heeft genomen van zijn persoonlijke ervaring, er op kan reflecteren en iets toevoegt aan de diversiteit van de groep, volgen ze een training van 13 weken met certificaat na afloop.”

ExpEx’ers op allerlei plekken

De gecertificeerde ExpEx-jongeren zijn actief op allerlei plekken in de (jeugd)zorg. Bijvoorbeeld in cliëntenraden, bij gemeenten, bij (zorg)instellingen, overal waar de inbreng van deze ervaringsdeskundige jongeren gewenst is.
“Ook landelijk krijgen we steeds meer bekendheid”, vervolgt Hannah, “zo zijn we samen met andere jongerenorganisaties betrokken geweest bij de Hervormingsagenda Jeugd, praten we mee in diverse werkgroepen en hebben we net de campagne van het vergeten kind rondom de gesloten jeugdzorg achter de rug. Zo proberen we op allerlei vlakken de stem van de jeugd te laten klinken.”

JONG doet mee!

Ryan: “’JONG doet mee!’ is een jongerenplatform in de regio Haaglanden, opgezet vanuit diverse jongerencliëntenraden. Het idee is dat we samen met professionals, zoals beleidsmakers en gemeenteambtenaren, scholen en hulpverleningsinstanties, kijken welke thema’s bij jongeren spelen en kunnen oppakken. Zo organiseren we 2 keer per jaar workshops, waarin we gezamenlijk kijken naar wat er goed en wat minder goed gaat, en hoe we daar met meer invloed van jongeren wat aan kunnen doen.”

Voorbeelden participatiepraktijk

Waaraan dragen de jongeren zoal bij? De voorbeelden zijn talloos. We pakken er 2 uit.
Ryan: “Bejegening bijvoorbeeld is een belangrijk thema, waar ook snel winst te behalen valt. Daar hebben we met een groep jongeren over gepraat en concludeerden dat ‘gelijkwaardigheid’ en ‘afspraken maken over bejegening’ helpt. Dat zijn producten geworden die we nu bij instellingen en organisaties willen implementeren.”

Waarom mag mijn psycholoog wel te laat komen?

Waar gaat het dan bij gelijkwaardigheid om? “Nou, een psycholoog mag bijvoorbeeld wel te laat komen op een afspraak, maar als een jongere iets te laat is, heeft die meteen een probleem. Of de psychiater kan tussendoor wel even de telefoon opnemen, de jonge cliënt niet. Dat soort dingen. Die ongelijkwaardigheid maakt bejegening ook zo beladen. Ons idee is om daar vooraf afspraken over te maken, een lijst met basisafspraken hoe je met elkaar omgaat. Zo hebben we vanuit jongeren gedacht een oplossing voor een probleem dat op veel plekken speelt.”

GIJS: ggz in je straat

Nog een voorbeeld: ggz-organisatie Youz heeft sinds kort een behandelbus die jongeren in de wijk op locatie bezoekt. Die bus heet GIJS, afkorting voor Ggz In Je Straat. “Ik heb meegedacht over de inrichting en de naam van de bus. Je wilt niet dat er heel groot ggz op staat. Maar het moet voor de wijk wel weer betrouwbaar overkomen. Niet dat mensen 112 gaan bellen, omdat ze denken dat er een jongere een bus ingetrokken en ontvoerd wordt.”

Voordelen jongerenparticipatie

Cliënten- of patiëntenparticipatie is belangrijk. Dat weet iedereen. Maar wat levert het nou echt op? De twee voorbeelden hierboven laten het al zien. En Hannah onderstreept: “Het beleid, de zorg wordt er echt beter van. Bovendien komen wij met zoveel loketten binnen de zorg in aanraking, dat we partijen ook kunnen helpen hun domein, hun loket, te overstijgen. Zo kunnen we bijdragen aan domeinoverstijgend werken.

Stel, je organisatie loopt vast in de Participatiewet. Misschien zijn wij wel beter in staat om die te doorgronden dan de professional die logisch alleen vanuit zijn eigen domein kijkt. Juist omdat jongerenhulpverlening zo’n wijdvertakt woud van regelgeving is waar wij middenin zitten. Daarnaast hebben we veel contacten met het onderwijs en andere organisaties.
En tot slot levert de participatie, en vooral de ExpEx-trainingen, jongeren persoonlijk veel op. Het is vaak een springplank voor hun eigen ontwikkeling. ”

Jongeren denken en doen graag mee, maar hoe?

Jongeren wíllen ook graag participeren, vanuit eigen ervaring en motivatie. ExpEx en JONG doet mee! ervaren dat in de praktijk, maar ook hun GEWoon-onderzoek naar ervaringsdeskundigheid bij jongeren bevestigt dat. GEW staat voor Gelijkwaardig, Eigen en Wijs.

“Jongerenparticipatie heeft, mede door corona, een grote vlucht genomen”, zegt Hannah. “Het komt steeds hoger op de agenda bij organisaties, maar tegelijkertijd worstelen ze met de vraag hoe dat past in het proces. Kan je jongeren als coproducent, of misschien zelfs producent, inzetten om de zorg met innovatie te verbeteren? Of kunnen ze op beleidsniveau advies geven? Daar zie ik nog veel schuring, omdat het op sommige plekken al wel, maar op veel plekken nog niet is uitgekristalliseerd.”

Tip 1: houd alle opties open

“Daarom vinden wij dat organisaties het best alle opties openhouden en faciliteren. Zo zijn er jongeren die langdurig mee willen denken en het leuk vinden om wat abstracter naar een zorgproces te kijken. Maar anderen vinden het leuk om eenmalig over een concreet thema mee te denken.”

Tip 2: sluit aan bij hun taalgebruik

“Aansluiten bij het gangbare taalgebruik onder jongeren is ook belangrijk. Het woord psychiatrie bijvoorbeeld, is beladen. Je motiveert jongeren meer als je het hebt over mentale gezondheid. Dat geldt waarschijnlijk ook voor somatische aandoeningen: heb het over gezonde leefstijl, omgaan met je energie, dat soort zaken.”

Tip 3: persoonlijke en gelijkwaardige benadering

“Heb je jongeren eenmaal aan boord, bouw dan een persoonlijke band op. Zorg dat je ze kent. Ook om andere jongeren aan te haken. Werven binnen de eigen netwerken werkt het best. En beschouw ze als gelijkwaardige partners binnen het projectteam.”

Tip 4: zet sociale media in

“Er zijn nog wel jongeren die reageren op een flyertje, maar sociale media zijn the place to be. Instagram bijvoorbeeld, post eens een poll. Er zijn organisaties die zich helemaal richten op het benaderen van jongeren via social media. Schakel die in.”

Tip 5: betrek ze vanaf het begin

Eigenlijk is dit tip 1: betrek jongeren vanaf het begin. “Betrek ze liefst al in de ideefase. Dan wordt het ook echt een idee van de jongeren.”

Tip 6: koppel resultaten terug

“Communiceer de resultaten”, vult Ryan aan. “Dat was voor mij een reden om betrokken te blijven, omdat ik zag dat mijn bijdrage ertoe doet. Het komt nog vaak voor dat jongeren gevraagd worden bij te dragen en er vervolgens nooit meer wat van horen. Dat kan, als het meningspeiling betreft, maar vertel dat er dan meteen bij.”

Tip 7: liefst fysiek, pizza hoeft niet per se

“Digitaal raadplegen kan en is efficiënt, maar is ook vermoeiend. Wij ervaren dat jongeren meer energie krijgen van een fysieke bijeenkomst. En dat hoeft niet altijd met pizza. Als je vaak participeert, komt de pizza je neus uit.”

Tip 8: gebruik actieve werkvormen

“Interactieve werkvormen werken het best. Die houden de aandacht vast, geven energie, dat is prettig. Las voldoende pauzes in en reserveer tijd om een beetje na te praten, dat is ook erg prettig.

Tip 9: jongeren als co-onderzoeker

“Je kunt jongeren gerust inzetten als onderzoeker. Voor het afnemen van interviews bijvoorbeeld. Maak wel duidelijk wat je verwacht. Gaat het alleen om het interviewen of ook om het uitschrijven van de gesprekken? Regel dat het liefst in duo’s, vanwege de kwetsbaarheid van sommige jongeren.”

Tip 10: neem contact op met ExpEx

ExpEx staat open voor samenwerking met iedere organisatie die jongeren wil betrekken bij zorgvernieuwing en – verbetering. Kijk op www.expex.nl